Art-surfing: beeldende kunst op het World Wide Web

Inleiding

Nicolas Pioch's WebMuseum, voorheen bekend als het WebLouvre, zal voor velen de eerste ervaring met het World Wide Web vormen. Dit WebMuseum is inderdaad zeer geschikt om op speelse wijze de mogelijkheden van het World Wide Web te verkennen en is inmiddels zo populair dat het op meerdere plaatsen in de wereld 'gemirrord' wordt. Het WebMuseum toont afwisselend tentoonstellingen, zoals onlangs "The 20th century", een aantal beschrijvingen van twintigste eeuwse stromingen en kunstenaars geïllustreerd met kleuren-images. Het geheel heeft wat weg van een virtuele catalogus, al is de keuze van de getoonde werken vrij beperkt. Ook is onduidelijk wie de auteurs zijn van de beschrijvingen en op welke bronnen zij zich baseren. Overigens is het WebMuseum slechts één voorbeeld van de vele mogelijkheden op het World Wide Web.

Dit artikel gaat kort in op de boeiende relatie tussen beeldende kunst en het Web. Allereerst worden een aantal startpunten gegeven, adressen waar vele verwijzingen naar sites met beeldende kunst op het Web te vinden zijn. Vervolgens wordt een 'tour d'horizon' gemaakt teneinde de mogelijkheden op het Web te beschrijven. Daarbij wordt ook stil gestaan bij een aantal Nederlandse initiatieven. Veel van de beschreven sites zijn te vergelijken met folders en catalogi zoals die worden uitgegeven op papier door musea en galeries. Interessant is het daarom om ook te kijken of er plekken op het Web te vinden zijn die expliciet de mogelijkheden van het medium benutten. Enkele algemene observaties vormen het besluit.

Aangezien het opnemen van Uniform Resource Locators (URLs) de tekst nagenoeg onleesbaar zou maken, is een HTML versie van dit artikel beschikbaar op de server van de uitgever en op die van een van de auteurs. De URLs daarvan worden aan het eind van dit artikel gegeven. Vanuit deze versie kunnen de beschreven WWW-sites eenvoudig worden bezocht.

Startpunten

Op zoek naar informatie op het Web komt men al snel terecht bij Yahoo dat ook een onderdeel Arts kent, onderverdeeld in 34 subrubrieken. Vele honderden verwijzingen zijn er te vinden al is het onduidelijk hoe de selectie tot stand komt. Waarschijnlijk is daar nauwelijks sprake van, immers rijp en groen worden naast elkaar aangetroffen. In de rubriek Arts zijn bijvoorbeeld zowel body arts -voornamelijk piercings en tatoeages- als musea opgenomen.

Een andere mogelijkheid is Internet ArtResources™ dat een kleine 4000 verwijzingen kent naar plekken op het Web. Deze zijn onderverdeeld in galeries, musea, ateliers, nieuws en informatie met betrekking tot tentoonstellingen. Ook kan gericht naar informatie worden gezocht. Zo levert zoeken naar Guggenheim snel resultaat, zij het dat dit zich beperkt tot adresgegevens en openingsuren van het Guggenheim. De zoekopdracht "mondriaan or mondrian" levert adressen van twee galeries in New York op.

Een derde mogelijkheid is de bekende WWW Virtual Library van de W3 organisatie, met daarin opgenomen een onderdeel 'Museums'. Deze lokatie is totaal al meer dan een kwart miljoen maal geraadpleegd en telt momenteel circa 1000 bezoekers per dag. Hier wordt voornamelijk informatie over musea gevonden, waarbij een geografische ingang ter beschikking staat, maar ook met behulp van 'forms' gezocht kan worden.

De wereld rond

Informatie over beeldende kunst haalt men doorgaans uit de cultuurbijlagen van de landelijke dagbladen. Hierin worden besprekingen van tentoonstellingen gegeven en advertenties en agenda's van instellingen opgenomen. Meer gespecialiseerd zijn tijdschriften als Kunstbeeld en Kunst & Museumjournaal welke in principe dezelfde soort informatie geven, maar vaak ook iets uitgebreider op evenementen in het nabije buitenland ingaan. Daarnaast is er sprake van catalogi en foldermateriaal verspreid via boekhandel, bibliotheken en musea. Al deze vormen kennen hun tegenhanger op het World Wide Web.

In Frankrijk hebben diverse musea homepages, onder andere het Centre Georges Pompidou, in Nederland meer bekend als Beaubourg. Veel meer dan een folder kan de site niet genoemd worden. Uiteraard wordt een foto van het gebouw getoond en wat algemene informatie over het museum en de lopende programmering gegeven. Ook vindt men links naar andere sites op het World Wide Web. Interessanter is de Kurt Schwitters tentoonstelling in Grenoble. Naast informatie over het museum is een bescheiden virtuele catalogus beschikbaar. In totaal worden 14 werken getoond, waaronder overigens een van Theo van Doesburg dat erg slecht gerepresenteerd wordt. Opvallend is de uitgebreide beschrijving (in het Frans) van het werk van Schwitters tegen de achtergrond van andere kunststromingen in zijn tijd. Meer mogelijkheden in Frankrijk zijn te vinden op de WWW-server van het Franse Ministerie van Cultuur.

Een interessante plek in de Verenigde Staten is The Official Salvadore Dali Museum World Wide Web Site in Florida. Intrigerende mededeling hier: "Please do not click on the Flies or the Clocks." Ongehoorzaamheid heeft overigens geen desastreuze gevolgen. De site geeft informatie over de tentoonstelling "The young Dali: Works from 1914 - 1930", alsmede informatie over de hoofdcollectie. Helaas worden er slechts twee werken uit de tentoonstelling en drie uit de hoofdcollectie getoond, de kwaliteit van de afbeeldingen is redelijk. Eveneens in de Verenigde Staten is het Andy Warhol Museum in Pittsburgh de moeite waard. De homepage van het museum geeft aan dat begin oktober al ruim 30.000 bezoekers de virtuele poort zijn gepasseerd. De plek biedt veel mogelijkheden om het museum te leren kennen, waaronder een 'guided tour' per verdieping. Veel foto's en plattegronden van het museum en een zeer uitgebreide beschrijving van de werken die tentoongesteld worden. Jammer is dat er nauwelijks afbeeldingen van het werk van Warhol te vinden zijn. De kwaliteit van de images van de werken die wel getoond worden is matig.

Voor wie geïnteresseerd is in oude kunst is een bezoek aan het Archeologisch Museum in Bologna de moeite waard. Het museum kent onder andere een uitgebreide Egyptische collectie welke kort wordt beschreven en geïllustreerd met 'thumbnail images'. Oude kunst is ook te bezichtigen op de WWW-site van het Historisch Museum van Kreta. Het betreft een zeer korte beschrijving van de collectie met hier en daar links naar images, die slechts zeer summier of soms helemaal niet worden toegelicht. De kwaliteit van de afbeeldingen is goed.

Nederlandse sites

De Nederlandse situatie wijkt nauwelijks af van die in het buitenland. Slechts enkele musea tonen zich tot nu toe schoorvoetend op het Web. Een zo'n instelling is het Teylers Museum. Hoewel het waarschijnlijk het eerste Nederlandse museum met een homepage was, wordt er slechts één pagina met algemene informatie aangeboden, niet meer dan een elektronische folder. Twee grotere musea in Nederland, vertegenwoordigd op het Web, zijn het van Abbe Museum in Eindhoven en het Centraal Museum Utrecht. Op de pagina's van het van Abbe wordt summiere info over de lopende tentoonstellingen aangeboden, terwijl het Centraal Museum daarnaast uitgebreide algemene informatie biedt en diep ingaat op een lopend project: 'De grenzen van het interieur'. Wie algemene informatie zoekt over de Nederlandse musea kan verwezen worden naar de pagina Museums in Holland verzorgd door het Nederlands Bureau voor het Toerisme. Op deze pagina's wordt adres- en toegangsinformatie gegeven. Overigens is deze informatie onvolledig.

Naast musea zijn ook andere organisaties op het gebied van de beeldende kunst actief op het Web. In Nederland is de zogenaamde Art E-boulevard daarvan een voorbeeld. De site is het best te beschouwen als een koepel waaronder pagina's van galeries (momenteel 7) en kunstenaars (momenteel 6) zijn gehangen. Uitgebreide informatie over exposities bij musea en galeries is te vinden op de E-boulevard Art Agenda die zich echter tot slechts vijf steden beperkt. Ook kan de site dienen als springplank naar andere interessante plekken op het Web via de World Art Tour.

Het medium benut

De tot nu toe besproken sites beperken zich vooral tot het verstrekken van algemene informatie, welke meer of minder geïllustreerd wordt met behulp van de multimediale mogelijkheden van het Web. Daarnaast zijn er plekken te vinden waar kunstenaars juist experimenteren met de mogelijkheden van dit multimedium. Een voorbeeld daarvan is Atelier Nord in Oslo. De plek bestempelt zichzelf als 'workshop for electronic art'. Twee projecten zijn de moeite waard om te bekijken. Om te beginnen is dat yoU aRe eLle van Corinne Whitaker. Zoals de titel al duidelijk maakt betreft het een spel met URLs. Gepresenteerd worden een tiental 'clickable images' waarop hologram-achtige afbeeldingen en teksten. Aanklikken van een image leidt tot de volgende in de serie. Een tweede interessant project is Id van Kenneth Korstad Langås. Een fascinerende zwart-wit video-animatie die gebruik maakt van 'server push'.

Een ander, wellicht meer anarchistisch voorbeeld, is ADA Web. Beschrijving van de mogelijkheden is moeilijk aangezien de plek veel verstopte hyperlinks kent, waardoor men al snel verdwaalt. Twee interessante projecten zijn 'Home' en 'Virgin / Sucker' van de Belgische Group Z welke volop gebruik maken van de speciale mogelijkheden van Netscape. De plek nodigt volop uit tot interactief spelen en exploreren.

Slot

Het Web groeit steeds dichter om de wereld en de mogelijkheden nemen nog dagelijks toe. Voor het onderwerp kunst gelden enkele waarschuwingen die algemeen gelden voor informatie op het Web, maar wellicht nog sterker van toepassing zijn op dit gebied. Allereerst is dat het punt van selectie. Rijp en groen worden naast elkaar aangetroffen en veel is het werk van welwillende amateurs. Juist om die reden is het jammer dat de officiële instellingen zich nog zo aarzelend op dit pad begeven. Ten tweede is de presentatie van images van bestaande (analoge) kunstwerken een hachelijke zaak. Niet alleen geldt voor dit soort reprodukties hetzelfde als voor gedrukte: ze kunnen nooit die indruk geven die het kunstwerk zelf geeft aan de muur van een museum, soms zijn ze eenvoudigweg niet in hun geheel op een 15 inch scherm te tonen. Uiteraard is er bij het laden van kleuren-images, video en geluid sprake van soms lange wachttijden.

De makke van het Web heeft echter ook zijn interessante kant. Juist daar waar kunstenaars experimenteren met de nieuwe mogelijkheden loopt een avondje art-surfen makkelijk uit de hand. Voor wie met enige regelmaat door suppoosten met zachte hand tegen sluitingstijd uit musea wordt verwijderd, is dat geen bezwaar.

Carin Lafèbre
Quirijn Scholengemeenschap Tilburg

Hans Roes
Bibliotheek Katholieke Universiteit Brabant

---

HTML versie van een artikel verschenen in EMNET / Nieuwsbrief Electronische media, 11 november 1995.

---